Mỗi con người giống như một người lữ hành đứng trên một mỏm cao – từ vị trí đó, họ nhìn ra thế giới, suy nghĩ, cảm xúc, chọn lựa. Nhưng mỏm cao ấy không phải ngẫu nhiên. Đó là trường phái tư tưởng mà họ chịu ảnh hưởng.
Hiểu được các trường phái tư tưởng là bạn đã bắt đầu nhìn thấy chính điểm đứng của mình – và nhìn rõ người khác cũng từ những điểm đứng khác mà ra.
Trong triết học, thế giới quan được phân loại nền tảng nhất là duy vật và duy tâm.
Người duy vật tin rằng vật chất là gốc của thế giới. Ý thức chỉ là sản phẩm của quá trình vật chất phát triển (như não bộ). Thế giới tồn tại khách quan, không cần con người công nhận.
Người duy tâm thì cho rằng ý thức mới là gốc. Thế giới vật chất là biểu hiện hoặc sản phẩm của tinh thần, ý chí hay Thượng Đế. Cái tâm sinh ra cái ngoài tâm.
Bạn có thể không gọi tên mình theo trường phái nào – nhưng cách bạn giải thích đau khổ, tình yêu, cái chết… sẽ tiết lộ bạn nghiêng về đâu.
Hai hệ thống nhìn thế giới mạnh mẽ nhất trong lịch sử nhân loại là tôn giáo và khoa học.
Tôn giáo dựa trên niềm tin, cho rằng thế giới có một bản thể linh thiêng, vượt trên con người. Thế giới là nơi để thử thách, để tu sửa bản thân, để đi về một cõi khác.
Khoa học lại dựa trên thực nghiệm và lý trí. Mọi sự thật đều phải được kiểm chứng, đo đạc, có thể lặp lại. Thế giới là một hệ thống quy luật có thể hiểu được qua toán học và nghiên cứu.
Hai thế giới quan này có khi mâu thuẫn, nhưng cũng có khi bổ sung. Có người chọn một, có người ôm cả hai.
Nếu tôn giáo dạy bạn sống theo chuẩn mực, khoa học dạy bạn làm chủ vật chất, thì triết học dạy bạn tự hỏi lại mọi điều tưởng như chắc chắn.
Chủ nghĩa hiện sinh hỏi: “Nếu không có Thượng Đế, bạn còn sống tử tế chứ?”
Chủ nghĩa khắc kỷ dạy bạn bình thản trước mất mát, giữ vững nội lực.
Chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng con người phải nhận thức và cải tạo thế giới thông qua đấu tranh giai cấp và cách mạng.
Nietzsche kêu gọi vượt lên đạo đức cũ, trở thành “siêu nhân” – tự định nghĩa giá trị sống của mình.
Mỗi triết gia là một cánh cửa nhìn ra thế giới theo cách rất riêng – nếu bạn đủ kiên nhẫn bước vào.
Trong thời đại bị thao túng bởi tin tức, quảng cáo, và thuật toán, nhiều người không còn mang thế giới quan rõ ràng. Họ sống theo cái gì tiện nhất, cảm thấy ổn nhất, và không mâu thuẫn với cộng đồng của mình.
Đây là dạng thế giới quan thực dụng và bản năng – không cần hệ thống, không cần lý giải, chỉ cần cảm thấy sống được, yên thân, hợp thời.
Thứ thế giới quan này dễ tạo cảm giác tự do, nhưng lại dễ dẫn con người rơi vào vòng xoáy mù quáng, chạy theo đám đông, và đánh mất mình lúc nào không hay.
Có người tìm được trường phái mà mình gắn bó cả đời. Có người lang thang giữa nhiều bờ bến. Và có người tự tạo ra thế giới quan riêng bằng cách chắt lọc từ tất cả.
Bạn không nhất thiết phải chọn một trường phái. Nhưng bạn nên biết mình đang bị ảnh hưởng bởi những gì, và từ đó, chọn sống một cách có chủ ý hơn.
“Thế giới không thay đổi – chỉ là mỗi người nhìn thấy nó qua một tấm gương khác nhau.”
– Thegioiquan.com