Hai người cùng nhìn một sự việc – người thì thấy cơ hội, người thì thấy hiểm họa.
Một người sống trong khó khăn nhưng vẫn đầy niềm tin, người khác có đủ điều kiện lại luôn bất an.
Vì sao? Vì mỗi người có một “thế giới quan” khác nhau.
Thế giới quan không phải là thế giới bên ngoài, mà là cách bạn hiểu, tin, và phản ứng với thế giới đó.
Bạn không sinh ra với một thế giới quan rõ ràng.
Bạn hấp thụ nó dần từ:
Gia đình và tôn giáo
Trường học và thầy cô
Truyền thông và sách vở
Những tổn thương, thành công, vấp ngã
Nhưng đến một lúc nào đó – khi bạn bắt đầu nghi ngờ điều mình từng tin, khi bạn muốn sống có ý nghĩa hơn, bạn sẽ bắt đầu điều chỉnh lại thế giới quan.
Bởi mọi quyết định bạn đưa ra đều bắt nguồn từ đó.
Bởi bạn không thể trưởng thành nếu không biết mình đang đứng trên mảnh đất tư tưởng nào.
Bởi thế giới ngày càng phức tạp, và nếu bạn không chủ động nhìn, bạn sẽ bị nhìn hộ.
Hiểu thế giới quan là bước đầu tiên để sống có chủ đích, có định hướng, và không bị thao túng.
Thế giới quan vốn không có khuôn mẫu cố định. Nhưng nếu cần một cách chia đơn giản để dễ hình dung, ta có thể tạm nhóm thành một số loại tiêu biểu như sau:
Trước hết là thế giới quan thần thoại – đây là dạng thức cổ xưa nhất, nơi con người nhìn vũ trụ bằng ánh mắt huyền bí. Mọi hiện tượng đều được giải thích thông qua thần linh, truyền thuyết và biểu tượng tâm linh, tạo nên một thế giới vừa đầy sợ hãi vừa đầy linh thiêng.
Tiếp theo là thế giới quan tôn giáo. Khác với thần thoại, tôn giáo mang tính hệ thống hơn, có giáo lý, có tổ chức, và có lời hứa về cứu rỗi. Người theo tôn giáo nhìn thế giới như một cõi tạm, nơi con người sống để đi về một đích đến cao hơn, được quyết định bởi đức tin.
Khi con người bắt đầu đặt câu hỏi và tư duy độc lập, thế giới quan triết học xuất hiện. Đây là nỗ lực lý giải thế giới bằng lý trí và lập luận. Nó không dựa vào niềm tin, mà dựa vào phân tích, đặt vấn đề, biện chứng và truy vấn cái gốc của tồn tại.
Song song với đó, thế giới quan khoa học hình thành khi con người quan sát thế giới một cách có hệ thống, dùng thực nghiệm để xác minh giả thuyết. Nó khước từ niềm tin mù quáng và hướng đến cái đúng qua kiểm chứng, logic và bằng chứng khách quan.
Bên cạnh đó, trong môi trường xã hội – chính trị, người ta còn phát triển thế giới quan mang tính hệ tư tưởng, dùng để điều phối hành vi tập thể, định hình quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng. Đây là kiểu thế giới quan có sức ảnh hưởng lớn vì nó gắn liền với quyền lực và định chế.
Cuối cùng, trong thế giới hiện đại, nhiều người sống theo một thế giới quan thực dụng và cá nhân hóa. Họ không cần một hệ thống tư tưởng lớn lao, mà chỉ chọn những gì phù hợp với cảm nhận, kinh nghiệm và mục tiêu cá nhân. Với họ, thế giới không nhất thiết phải “đúng”, chỉ cần “sống được”.
Dĩ nhiên, những kiểu thế giới quan ấy không tồn tại riêng rẽ. Trong thực tế, mỗi người thường mang trong mình một hỗn hợp – có khi là đan xen giữa khoa học và tôn giáo, giữa triết học và cảm xúc cá nhân – mà chính họ cũng chưa từng tự gọi tên.
Không có “thế giới quan hoàn hảo”, nhưng có một số tiêu chí để thế giới quan trở nên mạnh mẽ và lành mạnh:
Tự phản biện được chính mình
Không phủ định người khác, nhưng không dễ bị thao túng
Giúp mình hành động có lý tưởng, có cân nhắc, có phẩm giá
🌱 Thế giới quan đúng đắn không bắt bạn chiến thắng người khác – mà giúp bạn không thua chính mình.
Bạn có thể bắt đầu lại. Ngay từ hôm nay.
Thay vì sống theo phản xạ, hãy sống theo một thế giới quan được tôi luyện – bằng suy nghĩ, bằng trải nghiệm, bằng bản lĩnh.
Hãy khám phá các mục tiếp theo trên website này.
Bởi hiểu thế giới chưa đủ – bạn cần hiểu chính cái cách bạn đang hiểu thế giới.