Chúng ta được dạy phải tuân thủ pháp luật. Đó là điều đúng. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở “luật thành văn”, ta sẽ không hiểu được cách xã hội thực sự vận hành.
Bởi lẽ trong thực tế, cuộc chơi không chỉ được quyết định bởi luật pháp – mà bởi “quy tắc ngầm”, tức những luật bất thành văn:
Ai nói được thì sẽ được nghe – dù họ không có chức danh.
Người biết đi cửa sau sẽ vào trước – dù không có vé.
Người nào nắm thông tin, điều khiển được đám đông – người đó làm chủ cuộc chơi.
Quy tắc ngầm là những chuẩn mực, luật chơi, kiểu ứng xử… không được ghi chép, nhưng lại được ngầm chấp nhận và tái lập bởi số đông.
Nó có thể tồn tại trong mọi môi trường: từ gia đình, nhà trường, công ty, đến chính trị và xã hội.
Người không nhận ra nó sẽ luôn “chơi sai luật” và thất bại.
Người lợi dụng nó mà không hiểu bản chất sẽ dễ trượt vào vùng phi đạo đức.
Nhưng người hiểu nó, làm chủ nó, và chuyển hóa nó – sẽ sống tự do mà vẫn hòa vào xã hội.
Nguyên lý quyền lực mềm: Không phải ai lớn tiếng nhất là có ảnh hưởng, mà là ai có mạng lưới ủng hộ ngầm mạnh hơn.
Luật giữ hình ảnh: Trong môi trường công sở hay chính trị, cái bạn thể hiện ra còn quan trọng hơn cái bạn thực sự nghĩ.
Cái gọi là “tôn trọng lẫn nhau” thường là luật ngầm giữ vị trí: Biết đúng lúc lùi để không phá vỡ thứ bậc dù bạn có lý.
“Không đụng chạm vùng cấm” – vùng ai cũng biết nhưng không ai nói: Báo chí, truyền thông, chính trị đều có vùng này.
A. Nhận diện:
Hỏi: "Tại sao người kia làm giống tôi mà được khen, còn tôi thì bị phê bình?"
Đó thường là dấu hiệu của một quy tắc ngầm bạn chưa nhìn thấy.
B. Tách mình ra khỏi cảm xúc và phân tích:
Không cá nhân hóa vấn đề. Xem đây như một trò chơi cần học luật.
C. Chọn cách phản hồi khôn ngoan:
Hoặc uyển chuyển thích nghi.
Hoặc dùng chính quy tắc ngầm để tạo ra kênh ảnh hưởng mới – công khai, minh bạch, văn minh.
“Thực tế xã hội không phải là sân chơi công bằng – mà là một sân khấu đa tầng.
Người tỉnh táo là người vừa diễn, vừa nhận ra mình đang diễn, vừa quan sát cả khán giả lẫn đạo diễn phía sau màn.”
— TheGioiQuan.com